Кургак учук таякчасы бардык органдарды жана системаларды: өпкө, сөөк-муун системасын, заара-жыныс тутумун, борбордук нерв системасын, лимфа түйүндөрүн, тери ж.б. жабыркатат. Көп учурда кургак учук дем алуу (башкысы өпкө жана бронхтор) жана заара-жыныс тутумунун органдарын жабыркатат. Кургак учуктун сөөк-муун формаларында омуртканын жана жамбаш сөөктөрүнүн жабыркоосу өтө көп кездешет. Мындан улам кургак учуктун эки негизги түрүн айырмалашат: өпкөнүн кургак учугу жана өпкөдөн тышкары кургак учук.

Кыргызстанда башка органдарда кургак учуктун кездешүү жыштыгы 2019-жылы 20%ды түзгөн.​

 

Симптомы внелегочного туберкулеза зависят от поражения органов и систем:

·         Туберкулез мочеполовой системы может проявиться как пиелонефрит (лихорадка, боль в пояснице, выделение гноя с мочой). Инфекция обычно поражает мочевой пузырь, а у мужчин – простату, семенные канальцы или придатки яичка, вызывая увеличение массы. Инфекция может распространиться в околопочечное пространство вниз к поясничной мышце, иногда вызывая абсцесс на передней части бедра.​

·         Сальпингоофорит может проявиться после менархе (время наступления первой менструации), когда фаллопиевы трубы богаты сосудами. Симптомы включают хроническую боль в тазовой области и бесплодие, внематочную беременность из-за рубцов на трубах.​

·         ТБ менингит часто возникает при отсутствии инфекции в легких из других внелёгочных очагов. В любом возрасте менингит самая тяжелая форма туберкулеза и имеет высокую смертность. Это – одна из форм туберкулеза, которая, как полагают, предотвращается в детстве прививкой БЦЖ. Симптомы – небольшая лихорадка, постоянная головная боль, тошнота и сонливость, которая может прогрессировать до оцепенения и комы, сонливость или ступорозное состояние.​

·         ТБ лимфаденит как правило, вовлекает лимфатические узлы задней части шеи и надключичных цепочек. Проявлением первичной легочной болезни является увеличение лимфатических узлов средостения. В запущенных случаях узлы могут стать воспаленными и чувствительными, покрывающая их кожа может травмироваться в результате выделения содержимого свища.​

·         Туберкулез костей и суставов обычно поражает суставы, опорно-двигательный аппарат, кости запястья, руки, предплечья и плеча могут быть также затронуты, особенно после травмы.​

·         Болезнь Потта – это спинальная инфекция, которая начинается в теле позвонка и часто распространяется к смежным позвонкам, вызывая сужение дискового пространства между ними. Если не лечить, позвонки могут разрушаться с вовлечением в процесс спинного мозга. Симптомы включают нарастающую или постоянную боль в пораженных костях, а также хронический или подострый артрит.При болезни Потта сдавливание спинного мозга приводит к неврологическим патологиям, включая параплегию. Парапозвоночная отечность может быть проявлением туберкулезного абсцесса.

 

Өпкөдөн тышкары КУ симптомдору орган жана системалардын жабыркашынан көз каранды:

·         Заара-жыныс тутумунун кургак учугу пиелонефрит (калтыроо, белдеги оору, заара менен ириңдин бөлүнүп чыгышы) катары көрүнүшү мүмкүн. Адатта инфекция табарсыкты, ал эми эркектерде – эрендик безди, урук каналдарын же жумурткалыктын коштондуларын, анын салмагынын көбөйүүсүнө жеткирүү менен жабыркатат. Инфекция белдеги булчуңга карай төмөн жактагы бөйрөктүн айланасына жайылышы мүмкүн, кээде сандын астыңкы бөлүгүндө абцесстин пайда болуусуна алып келет.

·         Сальпингоофорит фаллопий түтүкчөлөрү кан тамырларга бай болуучу менархеден (биринчи айыз келген учур) кийин пайда болушу мүмкүн. Симптомдор жамбаш чарасындагы өнөкөт оору жана тукумсуздукту, түтүктөрдөгү тырыктардан улам жатындын сыртындагы кош бойлуулукту камтыйт.

·         КУ менингити көп учурда өпкөнүн сыртындагы башка очоктордогу инфекция өпкөдө жок болгон учурда келип чыгат. Кайсы гана куракта болбосун менингит кургак учуктун эң эле оор формасына жана жогорку өлүм көрсөткүчүнө ээ. Бул – божомолдонгондой бала чакта БЦЖ вакцинасы менен бөгөт коюла турган кургак учуктун формаларынын бири. Симптомдору – бир аз калтыроо, туруктуу баш оору, жүрөк айлануу жана сенейүүгө, комага чейин күчөшү мүмкүн болгон уйкусуроо же селейүү абалы.

·         КУ лимфаденити эреже катары, моюндун арткы бөлүгүнүн жана акыректин үстүндөгү чынжырлардагы лимфа түйүндөрүн катыштырат. Баштапкы өпкө оорусунун көрүнүштөрү орто көңдөйдүн лимфа түйүндөрүнүн чоңоюшу болуп саналат. Күчөгөн учурларда түйүндөр сезгенип жана сезгич болуп калышы, аларды каптап турган тери тешик жарадан чыккан суюктуктун натыйжасында жараланышы мүмкүн.

·         Сөөк жана муундардын кургак учугу адатта муундарды, таяныч-кыймылдоо аппаратын жабыркатат, өзгөчө жаракат алгандан кийин алакан сөөгү, кол, билек жана ийиндерге дагы өтүшү мүмкүн.

·         Поттун оорусу – бул омуртканын денечесинен башталып жана көп учурда чектеш омурткаларга, алардын ортосунда диск мейкиндигин тарытууну пайда кылуу менен жайылуучу арка инфекциясы. Эгерде дарылабаса, омурткалар процесске жүлүндү катыштыруу менен бузулушу мүмкүн. Симптомдор жабыркаган сөөктөрдөгү күчөгөн же туруктуу ооруну, ошондой эле артриттин өнөкөт же орточо даражасын камтыйт. Пот оорусунда жүлүндүн кысылышы неврологиялык патологияларга, анын ичинде параплегияга алып келет. Омуртканын шишимик тартышы кургак учук абсцессинин көрүнүшү болушу мүмкүн.